De aarde in beweging

De grond onder onze voeten is behoorlijk onstuimig de laatste weken. Om de haverklap schommelen er fotolijstjes aan de muur, klingelen er wat kopjes in de keukenkast, en zet ik een omgevallen boek of twee terug overeind op de plank.

Bevingen der aarde. Afstoffen van de aardrijkskundelessen tweede klas middelbare school helpt om er wat van te begrijpen. De buitenste laag van de aarde wordt lithosfeer genoemd, is opgebouwd uit koude steen en gemiddeld honderd kilometer dik. De lithosfeer bestaat uit een aantal grote en kleine platen die als het ware drijven op de stroperige laag hete brei daaronder, de asthenosfeer, zoals ijsschotsen op een plas water. Die platen, ook wel schollen genoemd, bewegen in verschillende richtingen en snelheden onder invloed van de activiteiten in die diepere aardlagen.

Interacties tussen de verschillende platen is de oorzaak van de meeste aardbevingen, vulkanische activiteit, en vorming van gebergten. Aan de plaatranden vindt heel wat duw- en trekwerk plaats. Als in de steen opgebouwde stress groter is dan de kracht die de steenlaag kan weerstaan komt er plotseling een grote hoeveelheid energie vrij. Die ontlading van spanning ‘golft’ door de aardkorst in hoog tempo en op het moment dat die het aardoppervlak bereikt spreken we hier van een aardbeving.

Aardbevingen zijn geconcentreerd in bepaalde gordels, die overeenkomen met de randen van de platen waaruit de aardkorst bestaat. Taiwan ligt op de zogeheten 'Ring of Fire', globaal de actieve gordel rondom de Pacific Plate.

Zonder seismische activiteit zou Taiwan natuurlijk nooit boven de zeespiegel zijn uitgestegen. Dat boeiende botsen der schotsen heeft dit eiland in een ver verleden, net als alle overige landmassa, in de meest letterlijke zin op de wereldkaart gezet en haar aanzien geschonken. Maar Taiwan is gelegen in een regio waar ook vandaag de dag nog diverse platen er behoorlijk met elkaar op los swingen.

Om van die drukte een indruk te geven: van 1990 tot 2005 werden in Taiwan gemiddeld ruim 18000 bevingen per jaar geregistreerd (ofwel 1500 per maand), waarvan er bijna 1050 gevoeld werden ‘met het blote oog’. Een beving van 3 of hoger op de Richter schaal is voor bijna iedereen merkbaar; gaat het richting 5 dan schud je ‘s nachts wakker en hoop je dat het met een seconde of vijf wel gedaan is. Met meer dan 3000 gevoelde aardbevingen (op bijna 50.000 geregistreerde!) was 1999 een buitengewoon bewogen jaar. Een overzicht van vandaag (4) en gisterenmiddag (8 bevinkjes):

Precies op de lijn waar twee schollen scheutig schuren ligt Hualien. Je kunt de ontlading van energie soms aan horen komen; het heeft wat weg van het striemende geluid dat je als schaatser op een plas soms door het ijs hoort schieten bij het ontstaan van een breuk. 

Het goede nieuws is dat er in de omgeving, dankzij de aard van de dieper gelegen activiteit en het type fricties, relatief weinig vernietigende aardbevingen plaatsvinden, zoals dat bijvoorbeeld wel het geval is bij breuklijnen in de buurt van Japan en Chili. Moeder aarde kan hier in de achtertuin gemakkelijk en frequent wat stoom afblazen. De stress bouwt zo nooit erg hoog op en dus blijft het voor ons voornamelijk bij wat plaagstootjes.