Actie

Karma is een begrip van monumentaal belang in veel levensovertuigingen en samenlevingen in het deel van de wereld dat wij oosten noemen. Door ons niet-geelhuiden schuine streep spleetogen wordt het uit het Sanskrit stammende woord vaak onbegrepen als iemands ‘lot’ of ‘voorbestemming’, en met zo’n idee kunnen mensen die graag aan hun eigen roer staan en voor wie bijna niets heiliger is dan de vrije wil en keuze, uiteraard niets. Maar karma betekent letterlijk ‘actie’, of ‘daad’. Het verwijst naar het principe van oorzakelijkheid waarbij intentie (motivatie) en acties van een persoon zijn of
haar toekomst beïnvloeden. En dat zou diezelfde roergangers toch heel interessant in de oren mogen klinken.

Een stuk uit een boek van Erich Fromm, gewezen psycholoog en socioloog uit het land van onze naaste oosterburen, schijnt een heel aardig licht op het idee van karma. Misvertalingen komen andermaal geheel op mijn konto:

“Onze capaciteit om te kiezen verandert continue gedurende het leven. Des te langer we de verkeerde beslissingen maken, des te stugger ons hart wordt; hoe vaker we de juiste beslissingen maken, des te meer ons hart opent en tot leven komt… Elke stap in het leven die mijn zelfvertrouwen, mijn integriteit, mijn moed, mijn overtuiging ten goede komt, vergroot tegelijkertijd mijn capaciteit om te kiezen voor het meest wenselijke alternatief, tot het uiteindelijk moeilijker voor me wordt om het ongewenste alternatief te kiezen dan om het gewenste te kiezen.

Anderzijds, elke daad van overgave en lafheid maakt me zwakker, en opent de deur voor meer laffe handelingen, totdat vrijheid uiteindelijk is verloren.

Tussen het uiterste waar ik niet meer verkeerd kan handelen en het uiterste waar ik mijn vrijheid tot juist handelen heb verloren liggen talloze maten van keuzevrijheid. Gedurende het leven is de mate van keuzevrijheid van moment tot moment verschillend. Als de mate van vrijheid om het goede te kiezen groot is, is er minder moeite nodig om ook daadwerkelijk de keuze voor het goede te maken. Als die keuzevrijheid klein is, zijn grote moeite, hulp van anderen, en gunstige omstandigheden nodig om het goede te kiezen.

De meeste mensen stranden in het leven niet omdat ze van nature slecht zijn of dusdanig zonder wilskracht dat ze geen beter leven kunnen leiden; ze stranden omdat ze niet wakker worden en zien wanneer ze op een kruispunt staan en moeten kiezen. Ze zijn niet bewust wanneer het leven ze een vraag stelt, en wanneer ze nog steeds alternatieve antwoorden hebben. Vervolgens wordt het met elke stap moeilijker voor ze om toe te geven dat ze zich op de verkeerde weg bevinden, vaak alleen maar omdat ze moeten toegeven dat ze terug moeten naar de eerste verkeerde afslag, en accepteren dat ze tijd en moeite hebben verspild.”

(Vertaald uit: Erich Fromm: "The Heart of Man: Its Genius for Good and Evil", pp 173-175)